Endometrioza
Endometrioza jest zagadkową chorobą hormonalno-immunologiczną atakującą dziewczynki oraz kobiety w wieku rozrodczym. Nazwa pochodzi od łacińskiego słowa „endometrium” oznaczającego śluzówkę – tkankę, która wyściela jamę macicy. Przy endometriozie komórki tej tkanki narastają poza macicą w różnych częściach jamy brzusznej, w efekcie powstają tzw. „narośla”, „guzy” i „wszczepy”, które mogą powodować ból, niepłodność oraz inne dolegliwości. Zmiany endometriotyczne stwierdzane są u około 10% w wieku rozrodczym i u 50% niepłodnych pacjentek.
Jak wykryć endometriozę?
Diagnostyka endometriozy nie jest prosta ze względu na złożoność jej występowania i objawów.
Postęp w zakresie metod obrazowania jamy brzusznej w tym miednicy mniejszej tj. USG (szczególnie przezpochwowe) i rezonans magnetyczny (MR) znacznie poprawiły nieinwazyjną diagnostykę. Natomiast złotym standardem w rozpoznawaniu endometriozy jest laparoskopia.
Laparoskopia jest zabiegiem chirurgicznym wykonywanym przy całkowitym znieczuleniu, w czasie którego jama brzuszna zostaje wypełniona dwutlenkiem węgla, by umożliwić lepszą widoczność narządów, po czym poprzez niewielkie nacięcie skóry brzucha zostaje wprowadzony laparoskop – rurka ze światłem. Laparoskopia umożliwia:
- wizualizację zmian oraz ich wycięcie,
- pobranie próbek tkankowych do badania histopatologicznego,
- umiejscowienie choroby i jej zaawansowanie co pozwala podjąć lepsze, długoterminowe decyzje o leczeniu i ciąży,
- sprawdzenie drożności jajowodów.
Endometrioza – objawy
Tak jak tkanka wyścielająca macicę, „narosty” śluzówki poza macicą reagują na hormony wydzielane w czasie cyklu miesiączkowego. Pod ich wpływem, każdego miesiąca, narasta nowa śluzówka, która złuszczając się powoduje krwawienie. Jednakże, w przeciwieństwie do śluzówki macicy, pozamaciczne tkanki endometrium nie są wydalane z organizmu, czego konsekwencją jest wewnętrzne krwawienie do jamy brzusznej lub jej narządów, rozkład krwi i tkanki złuszczonej z narostu, stan zapalny okolicznych narządów i tworzenie tkanki bliznowej i zrosty.
Jednymi z najczęściej obserwowanych objawów są:
- bardzo bolesne i/lub obfite miesiączki,
- nieregularne cykle,
- bolesne stosunki płciowe, ból po współżyciu,
- ból przy owulacji,
- ból w krzyżu (w obrębie okolicy krzyżowej kręgosłupa),
- bóle brzucha, biegunki lub zaparcia,
- wzdęcia, nudności, wymioty,
- bóle pęcherza moczowego, problemy z oddawaniem moczu,
- niepłodność.
Dlaczego endometrioza utrudnia zajście w ciąże?
Niepłodność dotyka 30-40% kobiet z endometriozą i jest powszechnym rezultatem pogłębiania się choroby. W zależności od lokalizacji ognisk i stopnia zaawansowana choroby, endometrioza może powodować trudności z zajściem w ciążę, ponieważ może:
- wpływać negatywnie na jakość komórek jajowych,
- powodować niedrożność jajowodów,
- wpływać negatywnie na rezerwę jajnikową,
- utrudniać implantację zarodka,
- powodować zmianę stosunków anatomicznych w miednicy mniejszej,
- z przyczyn bólowych, może skutkować zmniejszeniem częstotliwości lub brakiem stosunków płciowych.
Właściwa diagnostyka oraz odpowiednie leczenie endometriozy to punkt wyjścia do usunięcia trudności z zajściem w ciążę.
Leczenie endometriozy
Leczenie dzieli się na:
- farmakologiczne: obejmuje terapię hormonalną oraz leczenie objawowe, najczęściej stosowane preparaty hormonalne to: pigułki antykoncepcyjne, progestageny, pochodne testosteronu oraz analogi i antagoniści hormonu uwalniającego gonadotropiny (GnRH). Nieswoiste leczenie to leki zwalczające ból, czyli niesterydowe leki przeciwzapalne.
- chirurgiczne: które dzieli się na zachowawcze i radykalne w zależności od oczekiwań pacjentki.
Endometrioza a zajście w ciążę – co możemy zrobić?
Leczenie w przypadku niepłodności związanej z endometriozą jest indywidualne, uzależnione od stopnia jej zaawansowania, wieku kobiety, rezerwy jajnikowej, stanu jajowodów oraz parametrów nasienia. Endometrioza rzadko przekreśla całkowicie szansę na ciążę a wielu parom, mimo endometriozy, udaje się zajść w ciążę naturalnie. Trzeba zaznaczyć, że im dłużej i bardziej jest zaawansowana choroba, tym szanse zajścia pacjentki w ciąże w sposób naturalny są mniejsze. Endometrioza powoduje:
- zaburzenia funkcji jajników tj. brak owulacji,
- zespół niepękniętego pęcherzyka jajnikowego (LUF),
- zaburzenia dojrzewania oocytów,
- zaburzenie drożności i funkcji jajowodów,
- zwiększone niszczenia plemników w wyniku reakcji zapalnej,
- zwiększone wydzielanie interleukin, które może zaburzać proces zagnieżdżania zarodków.
W cięższych przypadkach (szczególnie przy endometriozie 3 i 4 stopnia) oraz przy długotrwałym leczeniu zalecane jest zapłodnienie pozaustrojowe – IVF, ale warunkiem jest zakwalifikowanie kobiety we właściwym czasie. Odsetki ciąż uzyskanych metodą IVF wśród kobiet z endometriozą nie różnią się od wyników u kobiet z niepłodnością wywołaną czynnikiem jajowodowym, ale zależą od liczby pobranych komórek jajowych i wieku pacjentki. Uzyskane zarodki z dobrym potencjałem rozwojowym można zamrozić i przygotować transfer odroczony. W stymulacji kontrolowanej owulacji w ramach programu IVF u pacjentek z endometriozą można stosować wszystkie protokoły.
Adenomioza
Adenomioza jest odrębną i specyficzną jednostkę chorobową, będącą pochodną endometriozy, Polega na infiltracji mięśniówki macicy przez błonę śluzową macicy. Schorzenie to stanowi problem w prokreacji, polegający na nawracających niepowodzeniach implantacji zarodków również w metodyce in vitro. Główne dolegliwości to:
- nadmierne krwawienia miesiączkowe,
- nieprawidłowe krwawienie maciczne,
- dolegliwości bólowe związane ze współżyciem czy fazą cyklu miesiączkowego,
- brak potomstwa.
Podstawowym narzędziem diagnostycznym jest USG przezpochwowe. W rozpoznaniu i terapii tego schorzenia macicy kluczową rolę odgrywają techniki endoskopowe (histeroskopia i laparoskopia). W leczeniu stosuje się leczenie zachowawcze – hormonoterapię lub zabiegowe w zależności od oczekiwań pacjentki.